Μια απόφαση ορόσημο για την Ανώτατη Εκπαίδευση και τη θεσμική ωριμότητα της χώρας
Για δεκαετίες, η Ελλάδα παρέμενε μια κραυγαλέα εξαίρεση στον παγκόσμιο εκπαιδευτικό χάρτη. Η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα που απαγόρευε ρητά την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων, εγκλωβισμένη σε ιδεοληψίες του παρελθόντος, με το άρθρο 16 του Συντάγματος να γίνεται όπλο ακινησίας και εργαλείο πολιτικού εκβιασμού. Μέχρι που ήρθε η ιστορική απόφαση της μείζονος Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) και έδωσε τέλος σε αυτόν τον αναχρονισμό.
Με πλειοψηφία, οι ανώτατοι δικαστές έκριναν συνταγματικό τον νόμο 5094/2024, που εισήγαγε το νέο θεσμικό πλαίσιο για τη λειτουργία μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων στη χώρα. Πρόκειται για μία απόφαση-σταθμό, που όχι μόνο επικυρώνει τη νομιμότητα της κυβερνητικής πολιτικής, αλλά θέτει και στέρεες βάσεις για μια νέα εποχή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
ΣτΕ: Τέλος στην επίκληση του Συντάγματος ως άλλοθι ακινησίας
Το ΣτΕ, ερμηνεύοντας το άρθρο 16 σε συνδυασμό με τις ευρωπαϊκές συνθήκες (ΣΛΕΕ, Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, GATS), ξεκαθάρισε ότι δεν απαγορεύεται η λειτουργία παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων, αρκεί να πληρούνται όροι ποιότητας, διαφάνειας και θεσμικής εποπτείας. Με τον τρόπο αυτό, καταρρίπτεται το κεντρικό επιχείρημα όσων επιμένουν ότι μόνο μέσω συνταγματικής αναθεώρησης μπορεί να ανοίξει ο δρόμος για εναλλακτικές μορφές εκπαίδευσης.
Η κρίσιμη αυτή ερμηνεία αφαιρεί το νομικό άλλοθι από εκείνες τις συντεχνίες και πολιτικές δυνάμεις που είχαν επενδύσει στον εκπαιδευτικό προστατευτισμό. Όπως εύστοχα παρατήρησε ο Κυριάκος Πιερρακάκης, η απόφαση συνιστά δικαίωση της βούλησης της Πολιτείας να γκρεμίσει τείχη και να υπερβεί ταμπού. Είναι πλέον σαφές ότι το Σύνταγμα δεν εμποδίζει την πρόοδο — τη φοβούνται εκείνοι που επενδύουν στη στασιμότητα.
ΣτΕ: Ενίσχυση, όχι υπονόμευση της δημόσιας παιδείας
Το νέο μοντέλο δεν έρχεται σε αντιπαράθεση με τα δημόσια πανεπιστήμια. Αντίθετα, συμπληρώνει και ενισχύει τον χάρτη της ανώτατης εκπαίδευσης, προσφέροντας πολλαπλές διαδρομές και δυνατότητες στους φοιτητές και επιστρέφοντας στη χώρα χιλιάδες νέους που τα τελευταία χρόνια έφυγαν στο εξωτερικό λόγω έλλειψης εναλλακτικών.
Με ισχυρό πλαίσιο εποπτείας και ποιοτικού ελέγχου, όπως επισήμανε και η Σοφία Ζαχαράκη, τα νέα ιδρύματα δεν λειτουργούν σε «εκπαιδευτικό κενό». Υπάγονται στην Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης, πληρούν ακαδημαϊκά κριτήρια, στελεχώνονται από επαγγελματίες του χώρου και υπόκεινται σε διαρκή αξιολόγηση.
Η λειτουργία τους δεν αφαιρεί κύρος από τα δημόσια ΑΕΙ, αλλά δημιουργεί ένα περιβάλλον θεμιτού ανταγωνισμού, που τελικά ωφελεί το σύνολο της πανεπιστημιακής κοινότητας. Σε αντίθεση με όσα υποστηρίζουν οι προσφεύγοντες, δεν κινδυνεύει η ακαδημαϊκή ελευθερία — την ενισχύει η συνύπαρξη διαφορετικών μοντέλων εκπαίδευσης, σε μια ανοιχτή κοινωνία γνώσης.
Το μεγάλο βήμα εξωστρέφειας
Ήδη δώδεκα αναγνωρισμένα πανεπιστήμια του εξωτερικού έχουν καταθέσει αιτήσεις για να λειτουργήσουν από τον Σεπτέμβριο του 2025. Με περισσότερες από 6.000 θέσεις φοιτητών, δεκάδες προγράμματα σπουδών και εστίαση σε τομείς όπως η τεχνολογία, η διοίκηση και οι ανθρωπιστικές επιστήμες, η χώρα μας μπαίνει δυναμικά στον χάρτη της διεθνούς εκπαίδευσης.
Αυτό το βήμα, όπως σχολίασε και ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, μας βγάζει οριστικά από την παρέα της Κούβας, με την οποία μέχρι πρότινος μοιραζόμασταν την παγκόσμια πρωτοτυπία της απαγόρευσης μη κρατικών πανεπιστημίων. Πλέον, η Ελλάδα μπορεί να προσελκύσει φοιτητές, επενδύσεις, επιστήμονες και καινοτομία — όχι να τους διώχνει.
Η παιδεία ως μοχλός ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής
Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση δεν είναι αποκομμένη από την ευρύτερη στρατηγική για την ανάπτυξη. Η ίδρυση αυτών των ιδρυμάτων συνδέεται με την αγορά εργασίας, τη ζήτηση δεξιοτήτων, την ενίσχυση της έρευνας και την ανάσχεση του brain drain. Αποτελεί καταλύτη οικονομικής κινητικότητας, με θετικό αποτύπωμα και σε δευτερογενείς τομείς: από τον εκπαιδευτικό τουρισμό έως την αγορά ακινήτων και την τοπική επιχειρηματικότητα.
Ταυτόχρονα, δημιουργεί πραγματικές επιλογές για τη μεσαία τάξη, που μέχρι πρότινος αναγκαζόταν να αναζητά λύσεις στο εξωτερικό. Και αυτή είναι η ουσία της κοινωνικής δικαιοσύνης: να μην εξαρτάται η μόρφωση του παιδιού σου από το αν μπορείς να πληρώνεις δίδακτρα στη Βρετανία ή να περιμένεις ελπίδα από τον αλγόριθμο των Πανελλαδικών.
Η Ελλάδα δεν έχει πια τίποτα να φοβηθεί. Με σεβασμό στο Σύνταγμα, με σύνδεση με την Ευρώπη, με όραμα για την παιδεία και τις επόμενες γενιές, η χώρα γυρίζει σελίδα. Και τη γυρίζει με αυτοπεποίθηση.
