Γράφει

ο Κωνσταντίνος Αιλιανός

Σαν σήμερα ήταν. Πριν από πενήντα χρόνια. Πριν μισό αιώνα. Στο ξενοδοχείο «Κινγκ Πάλας» της Αθήνας, μεσημέρι  της 3ης Σεπτεμβρίου 1974, δόθηκε στη δημοσιότητα η διακήρυξη ίδρυσης του ΠαΣοΚ από τον Ανδρέα Παπανδρέου.

Όταν έφτασε στο ξενοδοχείο, φορούσε μαύρο δερμάτινο σακάκι, άσπρο πουκάμισο χωρίς γραβάτα, δερμάτινη φαρδιά ζώνη, ήταν σχεδόν αχτένιστος κι οι φαβορίτες του έμοιαζαν μ’ εκείνες των ροκ σταρ κι ήταν ασορτί με την έρπουσα αντισυμβατικότητα της εποχής.

Είχαν περάσει 18 ημέρες από την επιστροφή του στην Ελλάδα (οι κακές γλώσσες έλεγαν ότι άφησε τον Καραμανλή να «κάνει τη μπουγάδα» με την πτώση και εξουδετέρωση της χούντας κι εκείνος επέστρεψε εκ του ασφαλούς) κι όπως αναφέρουν μαρτυρίες, η  «σύλληψη» της διακήρυξης έγινε στο Βίντερτουρ της Ελβετίας, «κυοφορήθηκε» στο Μόναχο και οριστικοποιήθηκε στο Καστρί, πριν δει το φως της δημοσιότητας. 

Όπως προαναφέραμε η διακήρυξη είχε γραφεί στο Μόναχο από μέλη του ΠΑΚ. Ανάμεσά τους δεν ήταν ο Άκης Τσοχατζόπουλος…  Ήταν ο Σωτήρης Κωστόπουλος, ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης, ο Δαμιανός Βασιλειάδης, ο Γιώργος Τσουγιόπουλος, ο Κίμων Κουλούρης,  ο Γιάννης Ζαφειρόπουλος, κι ο Γιώργος Παπαγιαννόπουλος. 

Μόλις αυτή γράφηκε, την παρέδωσε στον Ανδρέα Παπανδρέου ο Κίμων Κουλούρης. Δεν είναι επιβεβαιωμένο αλλά λέγεται ότι ο Παπανδρέου πέταξε πολλά σημεία που είχαν γραφεί και πρόσθεσε κάποια άλλα… Μαζί του συνέγραφαν στο Καστρί οι Κώστας Σημίτης, Κώστας Λαλιώτης, Γιάννης Τσεκούρας κι η Βάσω Παπανδρέου, προς την οποία ο Ανδρέας έδειχνε ιδιαίτερη ευαισθησία.

Η επιλογή της ημέρας αποτελούσε κίνηση υψηλού συμβολισμού. Ο παραλληλισμός με το 1843 και τα γεγονότα που οδήγησαν στη θέσπιση του πρώτου Συντάγματος της Ελλάδας εμφανής. Ο δε Παπανδρέου αρεσκόταν συστηματικά στους πολιτικούς συμβολισμούς.

Όπως και να το κάνουμε, η ιδρυτική διακήρυξη του ΠαΣοΚ αποτελεί ένα κείμενο στο οποίο βασίστηκε σημαντικό μέρος της μεταπολιτευτικής πολιτικής μας ιστορίας.  Κι οφείλουμε να το αντιμετωπίζουμε σήμερα, ως ένα κείμενο που γράφηκε και δόθηκε στη δημοσιότητα  με τα δεδομένα εκείνης της εποχής. Και μόνο!

Το αναφέρω αυτό επειδή σήμερα θα ακουστούν οι γνωστές υπερβολές για την …διαχρονική αξία της διακήρυξης, για τη πάντα επίκαιρη μορφή της  κι άλλα παρόμοια γλαφυρά και δακρύβρεκτα κι εν πολλοίς εξίσου λαϊκίστικα με όσα αναφέρονται σ’ αυτή. 

Η αλήθεια είναι ότι η διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη κατέστη εξ αρχής «ευαγγέλιο» για κόσμο και κοσμάκη. Κυρίως Αριστερής και Κεντροαριστερής πολιτικής προέλευσης, ειδικά αμέσως μετά την πτώση της χούντας! Είχε και αναθέματα προς τις ΗΠΑ και μιλούσε για υποτέλεια της χώρας μας στα ξένα μονοπώλια και στα συμφέροντα του ξένου και… ντόπιου κεφαλαίου. Ως να ακούς βαθύ κομμουνιστικό μανιφέστο. 

Έλεγε κι άλλα. Για την αποχώρηση και από το πολιτικό σκέλος του ΝΑΤΟ (εκτός από το στρατιωτικό που είχε ήδη αποχωρήσει η χώρα, με απόφαση Καραμανλή), για την απομάκρυνση των αμερικανικών βάσεων, αλλά και τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό. Ο οποίος θα  γινόταν πράξη με την …κοινωνικοποίηση των τραπεζών, των μεγάλων βιομηχανικών και εξαγωγικών μονάδων και τη δημιουργία μεγάλων αγροτικών συνεταιρισμών.  Ταυτοχρόνως, στον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό θα συνεισέφεραν και τα …Μοναστήρια, η περιουσία των οποίων θα περιέρχονταν στο κράτος!

Κι άλλα. Ανέφερε ότι θα απαγορευτεί η ιδιωτική εκπαίδευση, ότι οι σπουδαστές θα διοικούν τα πανεπιστήμια με τη συμμετοχή τους στις διοικήσεις, ότι θα καταργηθούν τα ιδιωτικά θεραπευτήρια, αλλά κι ότι θα προχωρήσει ο διαχωρισμός της Εκκλησίας από το Κράτος! 

Τι από αυτά έγινε και τι δεν έγινε, επαφίεται στη μνήμη μα και στη γνώση του αναγνώστη στο διάβα αυτών των 50 ετών. 

Η ουσία είναι ότι η διακήρυξη της  3ης Σεπτέμβρη, μπορεί σήμερα να διαβαστεί και να σκορπίσει γέλιο. Ξαναλέω όμως, ότι είναι ένα κείμενο που γράφηκε τότε και περισσότερο έμοιαζε ως πόθος ή φαντασίωση, με μπόλικη δόση λαϊκισμού. Ότι χρειαζόταν να ακούσει μια αριστερόστροφη κοινωνία. 

Η διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη αποτέλεσε μια κορυφαία επένδυση του Ανδρέα Παπανδρέου στην ουτοπία, στο ανέφικτο. Τίποτα ή ελάχιστα απ’ όσα ανέφερε, έγιναν πράξη. Κι όσα έγιναν μόνο προβλήματα δημιούργησαν, όπως η συμμετοχή των φοιτητών στις διοικήσεις των Πανεπιστημίων.  

Πάντως, η αναφορά στην ισότητα ανδρών και γυναικών, αποτέλεσε κορυφαία αναφορά. Ανέξοδη μεν, αλλά σημαντική για εκείνη την εποχή. 

Όπως και νάναι, όσοι σήμερα αρχίσουν …δοξολογίες στην 3η Σεπτέμβρη, δεν θα κάνουν τίποτα περισσότερο από το … «ένα-δύο» με τον υφέρποντα λαϊκισμό των …πράσινων αλόγων.

Εκτός αν ασχοληθούν με την εποχή Σημίτη. Η οποία όμως δεν ήταν … ΠαΣοΚ…

 

Σ.Σ.

Για την ιστορία και συμφώνως με τα αρχεία της Χαριλάου Τρικούπη, οι 149 προσκεκλημένοι του Ανδρέα Παπανδρέου ήταν:

Λαμπρόπουλος Οδ., Κόκκινος Θεοδ., Αρχάκης Αλέξανδρος, Γιώτας Στάθης, Λουκάκης Χαράλαμπος, Λάμπρου Πέτρος, Παπαναγιώτου Θάνος, Τσιγαρίδας Κων., Καβαλιώτου Χριστίνα, Τσούρας Θανάσης, Μιχαλόπουλος Νίκος, Μπουρναζάκης Νικ., Δημόπουλος Νίκος, Αλεξόπουλος Θανάσης, Τζώρτζης Γιάννης, Λαλιώτης Κώστας, Φιλίππου Κατερίνα, Χαραλαμπόπουλος Γιώργος, Θωμίδου Σούλα, Μίχα Μαρία, Κούρτη Χριστίνα, Χαραλαμπόπουλος Γιάννης, Τουλούπας Τάκης, Μαντούβαλος Ηλίας, Βγενόπουλος Νίκος, Κορωναίος Γιάννης, Πελοποννήσιος Φώντας, Πρόκος Απόστολος, Κουτσόγιωργας Μένιος, Λιβάνης Αντώνης, Σκουλάς Θανάσης, Κοκκόλα Αγγέλα, Βαρδάνης Μιχάλης, Ελευθεριάδης Γεώργιος, Κουτσογιάννης Γιάννης, Μανδηλαρά Ασπα, Σημίτης Κώστας, Ελευθεριάδης Δημήτριος, Κορωναίος Πάνος, Σακελλαρόπουλος Αλέξ., Ντίνου Εύη, Φραγκιάς Ανδρέας, Φλέμιγκ Αμαλία, Ακρίτα Σύλβα, Τριαρίδης N., Δροσογιάννης Αντώνης, Γεωργιάδης Σεραφ., Κατσιφάρας Γεώργιος, Σκουλαρίκης Γιάννης, Νικολάου Κώστας, Απανωμεριτάκης, Βερυβάκης Λευτέρης, Κρητικός Παναγιώτης, Ανδρουτσόπουλος Κώστας, Κασιμάτης Γρηγόρης, Καμπάνης Σταμάτης, Παπαστρατής Γιώργος, Φαρμάκης Νίκος, Κανελλόπουλος Κώστας, Καβουνίδης Σπύρος, Λέκκας Δημήτριος, Ζερβόπουλος Γιάννης, Χαραλαμπόπουλος Χρήστος, Πρασανάκης Γεώργιος, Βασιλακόπουλος Λεωνίδας, Μπουλούκος Αριστόδ., Μπουλούκος Διονύσης, Πανταζόπουλος Στέλιος, Παπαδονικολάκης Γιάννης, Βαλασέλης Ζάνος, Κούτσικας Φοίβος, Κακλαμάνης Απόστολος, Τόμπρας Φάνης, Δαμβουνέλης Αριστ., Δέας Κώστας, , Παπασπύρου Γιάννης, Παπαδημητρίου Γεώργιος, Κουτσοχέρας Ιωάννης, Κεφαλληνός Τάλμποτ, Σακελλαρίου Γιάννης, Νικολόπουλος Βασίλειος, Παπανίκος Δημήτριος, Σπηλιόπουλος Σπύρος, Χρυσάφης Γιάννης, Κύργιος, Τσιρίδης Χαράλαμπος, Καρανάσης Χρήστος, Βούλγαρη Ελένη, Αναστασιάδης Σπύρος, Μάζης Ιων., Τσιμπούκης Αθ., Μαρασλής Αλέκος, Κούκος Ιωάνν., Παππάς Αλέξανδρος, Τσαγανάς Ιωάνν., Τζούβαλης Κων., Μίχας Αθανάσιος, Σπηλιοτακάρα Ρία, Ασημακόπουλος Γεώργιος, Κωστούρος Γεώργιος, Κόλλιας Δημ., Κακουρόπουλος Ανδρ., Καραζέρης Γεώργιος, Κεζήλος Νίκος, Κόης Δημ., Γιαννόπουλος Σωτήριος, Μουστάκης Γεώργιος, Σόκαρης Σπυρ., Φούκας Τάσος, Τσαφούλιας Γεώργ., Κατραβάς Σωτ., Κουτσόγιωργας Τέλης, Μπαλάσης Αθ., Κουμανιώτης Κωστ., Μπίτσος Αθ., Λαμπρόπουλος Τάσος, Χριστοδουλιάς Θεόδ., Αλεξόπουλος Κώστας, Παπαγιαννόπουλος Τάκης, Πανούτσος Ιωάνν., Παπαγιωργόπουλος Τάκης, Ζυγογιάννης Γιώργος, Βαλυράκης, Παπαθανασίου Χρήστος, Ζουμπογιώργος, Κουρής Χαράλαμπος, Μωραΐτου Μαίρη, Γρίμηλα, Γιαννόπουλος, Λιβάνη Κατίνα, Λιάνης Γ, Τσεκούρας Γ., Κουρής Α.,  Παπανδρέου Βάσω, Παπασταύρου, Ζιάγκας Μιχάλης, Κουλούρης Κ, Ζαφειρόπουλος Γ, Δαμιανός, Κίσσονας, Οικονομίδης Π, Μπαρμπαγιάννη, Β. Βουρνάς Πάνος, Παπαδήμας Τόλης, Χατζημιχελάκης Νίκος, Σάλας Μιχάλης, Γιαννακάκης Μιχαήλ, Πολυχρονόπουλος Γιάννης.