Πώς ο ΘΧΣ και τα θαλάσσια πάρκα αλλάζουν τους συσχετισμούς

Με σταθερά βήματα και πολυεπίπεδη στρατηγική, η κυβέρνηση προχωρεί σε μια ισχυρή πολιτική εδραίωσης και προβολής των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, αξιοποιώντας θεσμικά εργαλεία όπως ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός (ΘΧΣ) και η δημιουργία νέων εθνικών θαλάσσιων πάρκων.

Πρόκειται για μια πολιτική που, πέρα από τον περιβαλλοντικό της χαρακτήρα, θωρακίζει τα εθνικά συμφέροντα σε μια περίοδο κατά την οποία η Άγκυρα επιχειρεί επαναφορά των γνωστών θεωριών περί “γκρίζων ζωνών” και αμφισβητούμενων θαλασσίων περιοχών.

Η συνεκτική αυτή προσέγγιση αναδείχθηκε πλήρως τις τελευταίες εβδομάδες, με την ολοκλήρωση του ΘΧΣ, την εξαγγελία για τη δημιουργία δύο νέων εθνικών θαλάσσιων πάρκων και την παρέμβαση του Κυριάκου Μητσοτάκη στη 3η Διάσκεψη του ΟΗΕ για τους Ωκεανούς στη Νίκαια.

ΘΧΣ: Το θεμέλιο της στρατηγικής

Το πρώτο μεγάλο βήμα ήταν η έγκριση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού τον Απρίλιο του 2025. Με τον νέο χάρτη που εγκρίθηκε και κατατέθηκε στην Ε.Ε., η Ελλάδα αποτυπώνει για πρώτη φορά θεσμικά τις διεκδικήσεις της επί της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας, βάσει του Δικαίου της Θάλασσας.

Το ΘΧΣ:

• Καταγράφει την οριοθετημένη ΑΟΖ με Ιταλία και Αίγυπτο.
• Αποτυπώνει τη δυνητική ΑΟΖ σύμφωνα με τον Ν. 4001/2011 σε περιοχές χωρίς συμφωνία οριοθέτησης.
• Αποδίδει πλήρη επήρεια στα ελληνικά νησιά και στο Καστελλόριζο, μέχρι τα δυτικά όρια της κυπριακής ΑΟΖ.
• Επαναβεβαιώνει το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ., όπου δεν έχει ακόμα ασκηθεί.

Με αυτόν τον τρόπο, ο ΘΧΣ προσφέρει νομικά, ευρωπαϊκά τεκμηριωμένο υπόβαθρο για κάθε μελλοντική διαπραγμάτευση ή διεθνή συζήτηση.

Η Τουρκική αντίδραση και ο γεωπολιτικός αντίκτυπος

Η Τουρκία αντέδρασε προβλέψιμα στην ελληνική πρωτοβουλία, χαρακτηρίζοντας τον χάρτη «απαράδεκτο» και επαναφέροντας τη θεωρία περί «νησιωτικών σχηματισμών απροσδιόριστης κυριαρχίας».

Παράλληλα, η Άγκυρα επιχείρησε να προωθήσει τον δικό της Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό, βασισμένο στη «μέση γραμμή» ανάμεσα στις ηπειρωτικές ακτές, στερώντας κάθε δικαίωμα θαλάσσιων ζωνών στα ελληνικά νησιά.

Είναι σαφές ότι η έγκριση του ΘΧΣ:

• Αποτρέπει τετελεσμένα από πλευράς Τουρκίας.
• Δημιουργεί ενιαίο ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφοράς για τις ελληνικές θέσεις.
• Ενισχύει το πολιτικό κεφάλαιο της Ελλάδας στις διαβουλεύσεις.

Θαλάσσια Πάρκα: Η περιβαλλοντική διάσταση με στρατηγικό βάθος

Το επόμενο βήμα ήταν η ώθηση που δόθηκε στη δημιουργία των εθνικών θαλάσσιων πάρκων, ένα εργαλείο με περιβαλλοντικό και πολιτικό αποτύπωμα.

Η Ελλάδα προχωρά στη σύσταση:

• Ενός θαλάσσιου πάρκου στο Ιόνιο, όπου η οριοθέτηση είναι δεδομένη μετά τη συμφωνία με την Ιταλία.
• Ενός θαλάσσιου πάρκου στο Νότιο Αιγαίο, παρά τις τουρκικές αντιδράσεις.

Τα πάρκα στοχεύουν:

• Στην προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας.
• Στη βιώσιμη διαχείριση της αλιείας.
• Στην ανάσχεση της υποβάθμισης των θαλασσίων οικοσυστημάτων.

Στόχος είναι η Ελλάδα να φτάσει στο 30% των χωρικών υδάτων της υπό καθεστώς προστασίας ως το 2030, στο πλαίσιο της διεθνούς πρωτοβουλίας 30Χ30.

Η πολιτική διαχείριση των τουρκικών αντιδράσεων

Ιδιαίτερη σημασία έχει η ευελιξία με την οποία η κυβέρνηση διαχειρίζεται τις τουρκικές ενστάσεις. Όπως εξήγησε ο καθηγητής Πέτρος Λιάκουρας, όταν τα πάρκα οριοθετούνται εντός της αιγιαλίτιδας ζώνης, η Τουρκία δεν μπορεί να προβάλλει νομική ένσταση.

Η επιλογή κατοικημένων νησιών όπως η Νίσυρος και η Ανάφη για τη δημιουργία προστατευόμενων περιοχών ενισχύει αυτή τη γραμμή.

Πρόκειται για μια προσεκτική, ισορροπημένη προσέγγιση:

• Αποφεύγει την ενεργοποίηση έντονης τουρκικής αντίδρασης.
• Διατηρεί ακέραιη την ελληνική κυριαρχία.
• Ενισχύει τη διεθνή νομιμότητα των ελληνικών κινήσεων.

Η διεθνής διάσταση: Παρέμβαση Μητσοτάκη στη Νίκαια

Στην 3η Διάσκεψη του ΟΗΕ για τους Ωκεανούς στη Νίκαια, ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναφέρθηκε ρητά στις ελληνικές πρωτοβουλίες:

• Υπογράμμισε την άμεση προώθηση των δύο νέων θαλάσσιων πάρκων.
• Ανέδειξε τον στόχο για βιώσιμη διαχείριση των θαλάσσιων πόρων.
• Συνέδεσε τις περιβαλλοντικές πολιτικές με τη θαλάσσια ασφάλεια, ζήτημα κορυφαίας ελληνικής προτεραιότητας.

Η πολιτική σύνδεση του περιβαλλοντικού με το γεωπολιτικό αποτύπωμα είναι στρατηγικής σημασίας, καθώς η Αθήνα επιχειρεί να ενισχύσει τον ρόλο της:

• Ως υπεύθυνη δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο.
• Ως προστατευτής της διεθνούς ναυσιπλοΐας και του θαλάσσιου περιβάλλοντος.

Το επόμενο βήμα: Διπλωματική αξιοποίηση και εθνική προετοιμασία

Η στρατηγική αυτή αναμένεται να έχει συνέχεια:

• Στο επερχόμενο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας, όπου ο Πρωθυπουργός θα έχει στις αποσκευές του και το χαρτί των θαλάσσιων πάρκων.
• Στις συζητήσεις της Θετικής Ατζέντας, όπου οι ελληνικές θέσεις αποκτούν πλέον και περιβαλλοντική διάσταση.
• Στην ενεργό αξιοποίηση του νέου ευρωπαϊκού Συμφώνου για τους Ωκεανούς, που στηρίζει νησιωτικές και παράκτιες περιοχές.

Στρατηγική ωρίμανση και θεσμική αυτοπεποίθηση

Η κυβερνητική πολιτική στα θαλάσσια πάρκα και στον ΘΧΣ αποδεικνύει ότι η Ελλάδα δεν κινείται αποσπασματικά. Αντίθετα:

• Χτίζει συνεκτικό εθνικό αφήγημα που συνδέει περιβάλλον – κυριαρχία – διεθνές δίκαιο.
• Ενισχύει την θεσμική αυτοπεποίθηση της χώρας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
• Επενδύει στο διεθνές προφίλ της Ελλάδας ως χώρας που σέβεται τους κανόνες, αλλά προστατεύει σθεναρά τα εθνικά της δικαιώματα.

Σε αυτό το πλαίσιο, τα θαλάσσια πάρκα αναδεικνύονται σε εργαλείο πολυδιάστατης πολιτικής — και όχι απλώς σε οικολογική πρωτοβουλία.

Αυτή είναι και η μεγάλη πολιτική αξία της στρατηγικής που ακολουθεί το Μέγαρο Μαξίμου.