Του Κωνσταντίνου Δέδε – δικηγόρου
Τι ζήσαμε, τι ζούμε, αναφωνούν όλοι κάθε τόσο. Κάποιοι εξ ημών αναφωνούμε και «τι θα ζήσουμε ακόμα». Από τις δεκαετίες της ψυχροπολεμικής – αλλά παράλληλα «τακτοποιημένης» – εποχής της ισορροπίας του τρόμου, αλλά και της εποχής των προσδοκιών που ακολούθησε, περάσαμε στην εποχή του τρόμου. Πανδημίες, πόλεμοι, ταυτοτικές συγκρούσεις, μαζική μετανάστευση, αμέτρητες ασύμμετρες απειλές, ύφεση, διάχυτη βία, αναθεωρητισμός και αμφισβήτηση των πάντων. Το σκηνικό που διαμορφώνεται είναι ζοφερό. Η ανασφάλεια τρώει τους ανθρώπους όπως το σαράκι το ξύλο. Τι μπορεί να κάνει η κυβέρνηση ενός σύγχρονου και ανεπτυγμένου κράτους, ώστε να προλάβει τα χειρότερα (πχ πολιτική αποσταθεροποίηση, κατάρρευση της δημόσιας τάξης, ή ένα κραχ) και να καθησυχάσει τον κόσμο, αποφεύγοντας τη ριζοσπαστικοποίησή του;
Ίσως θα ήταν καλύτερο αυτά να συζητούνται. Πρέπει να σκεφτόμαστε, πρέπει να συζητούμε, πρέπει να μετέχουμε και να δίνουμε το παρών. «Αν οι άνθρωποι δεν μπορούν να γράψουν καλά, δεν μπορούν να σκεφτούν καλά και αν δεν μπορούν να σκεφτούν καλά, οι άλλοι θα σκεφτούν για αυτούς», είπε ο Τζορτζ Όργουελ. Ίσως αυτό συμβαίνει ήδη ως ένα βαθμό. Και συμβαίνει, παρά το γεγονός πως σήμερα όλοι μπορούν δια των κοινωνικών μέσων να εκφραστούν. Η αλήθεια είναι όμως πως επικρατεί η απόλυτη σύγχυση. Οι ταυτοτικοί πόλεμοι μαίνονται, αναστατώνοντας τις κοινωνίες της Δύσης, ή ό,τι έχει απομείνει εξ αυτών. Κάποιοι προσπαθούν να μας πλασάρουν και δη ξεδιάντροπα, παράλληλα σύμπαντα. Πόσοι σήμερα ζουν μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, πόσοι πέφτουν θύματα εσχατολογικών σεκτών ή υιοθετούν άκριτα συνωμοσιολογικές προσεγγίσεις; Πόσοι ζουν μέσα σε ένα ατελείωτο μαρτύριο, προσπαθώντας να επιβιώσουν ή εξαρτώμενοι από φάρμακα, ώστε να διατηρούνται ήρεμοι και να ελέγχουν τη διάθεσή τους;
«Υπάρχουν μερικά πράγματα που μόνο οι διανοούμενοι είναι αρκετά τρελοί να πιστεύουν», είχε πει ο Τζορτζ Όργουελ. Αν μπορούμε βέβαια να χρησιμοποιήσουμε σήμερα τον όρο «διανοούμενος», χωρίς να χρειαστεί να τον δικαιολογήσουμε· αυτό κι αν είναι θέμα συζήτησης. Oι χαοτικές εικόνες των τελευταίων μηνών πάντως στα Ivy League campuses των ΗΠΑ, δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας. Στις σχολές των ανθρωπιστικών επιστημών στα άλλοτε κάστρα της δυτικής ελίτ, έχουν επικρατήσει ριζοσπαστικοποιημένες εξτρεμιστικές ομάδες, που στόχο τους έχουν να μεταμορφώσουν τους γόνους της αστικής τάξης σε καλούς αγωγούς της «αφύπνισης» (wokeness) και να δημιουργήσουν μετα-ανθρώπους. «Κάποιος πιστεύει τα πράγματα επειδή έχει ρυθμιστεί να τα πιστεύει», είπε ο Άλντους Χάξλεϊ, υπενθυμίζοντας πολλά χρόνια πριν και ενώπιον τότε της νέας εποχής, ότι «υπήρχε ένα πράγμα που λεγόταν ψυχή και ένα πράγμα που λεγόταν αθανασία».
Το μόνο σίγουρο είναι ότι ως Δύση πλέουμε σε αχαρτογράφητα ύδατα. Η ουτοπία, την οποία ουδέποτε απαρνήθηκαν πολλοί, φέρνει δυστοπία. Η τεχνολογική πρόοδος είναι ανεξέλεγκτη (βλ. τεχνητή νοημοσύνη) και ο άνθρωπος -που διαρκώς παριστάνει το Θεό – κινδυνεύει να υπερκεραστεί από τα ίδια τα δημιουργήματά του. Από Πύργους της Βαβέλ, άλλο τίποτα. Δεν έχουν συνειδητοποιηθεί τα όριά μας. Πόσο μελάνι χύθηκε για να προειδοποιηθούμε, δεν περιγράφεται. Όσοι συγγραφείς όμως πρόβλεψαν ή αν θέλετε, προφήτεψαν τα δεινά της εποχής μας, λοιδορήθηκαν. Για να καταστούν τα γραπτά τους κάποιες δεκαετίες μετά το θάνατό τους απαραίτητα αναγνώσματα.
Φτάσαμε λοιπόν εδώ. Ίσως βοηθήσει να αναδυθεί η αλήθεια η ουτοπική φούρια μερικών να αντιστρέψουν την κλιματική αλλαγή, προσπάθεια που ήδη ηττάται από τις κινητοποιήσεις των αγροτών και από τα ενεργειακά δεδομένα όπως αυτά διαμορφώθηκαν τη σημερινή εποχή. Για να μη χρειαστεί κάθε λίγο και λιγάκι να αναφωνούμε «μα τι ζούμε» και να βλέπουμε συνανθρώπους μας να υποκύπτουν στη γοητεία εξωφρενικών εσχατολογικών σεναρίων.
